Chateau Berrie en Ternay

Tijdens de vakantie in de Loire zien we in het stadje waar we altijd brood kopen, een aanplakbiljet met de pakkende tekst: ”Aanstaande zondag is de dag van de grotten. Excursie mogelijk bij Chateau Ternay.”
Dit is erg vrij vertaald uit het Frans. We hebben in onze gite al een dépliant zien liggen over Chateau Berrie en Ternay. We kijken op de kaart waar beide kastelen gelegen zijn; op minder dan tien kilometer bij ons vandaan. We besluiten om die zondag van de grotten eerst Chateau Berrie, daarna Chateau Ternay te doen. Bij de laatste kan je een excursie krijgen door de eigenaar zelf, hebben we gelezen.

Na het douchen en het ontbijt vertrekken we naar onze eerste bezichtiging. In het gehucht Berrie parkeren we de auto.

We kijken om ons heen naar een aanwijzing hoe we in het kasteel kunnen komen. We zien een brug over een uitgehouwen gracht heen. In die gracht staat geen water. Op een paal voor de brug bevindt zich een nauwelijks leesbaar bordje met de tekst “Grottes” en een pijl. Ik loop eerst de brug op om vanaf daar een overzichtsfoto te maken. Aan de overkant van de brug was een open plein waar, onder een afdakje, een moderne tractor stond. Dit is privé terrein, nam ik aan.

We liepen in de richting van de pijl. Voor we bij de gracht waren zagen we een huisje met
veel engelenbeeldjes. Een serie zonnepanelen staan naast het huisje op een veld.
De combinatie van een verstandige vooruitgang en oude gebouwen passen uitstekend bij elkaar.

Tot nu toe hebben we nog geen levende ziel gezien of een geluid gehoord. We vinden het een beetje vreemd.
We lopen de gracht in die wisselend tussen de 10 tot 20 meter breed is.
We lopen verder in een cirkel om het kasteel, die overigens meer op een kerk lijkt.
We bekijken enkele grotten die duidelijk bewoond geweest zijn.

Aan onze rechterkant zijn de grotten aan onze linkerkant het kasteel dat door de gracht op een eiland lijkt te staan.
Hier en daar zijn oude en nieuwe landbouwwerktuigen in de grotten rondgestrooid lijkt het.

Aan het plafond zien we een soort bouten waarvan ik de functie niet begrijp.
Later zie ik dat ze daarmee de palen, die aan het begin van een rij druivenranken staan, vast maken.
Deze druivenranken groeien ook bovenop de grotten.

Sommige ingangen zijn afgezet met rood en wit lint. Waarschijnlijk vanwege instortingsgevaar.
In de meeste grotten zit een gat in het plafond.
Bij het volgende kasteel horen we waarom.

We komen weer op de weg, waar we onze wandeling begonnen zijn. We lopen door tot we weer bij de brug komen die naar de binnenplaats van het kasteel loopt. Mijn nieuwsgierigheid hiernaar is, na de eerste blik, nog sterker geworden. Dit is mijn volgende doel. Ondanks mijn bescheidenheid loop ik toch langzaam over de brug. Niemand vraagt wat ik kom doen. Een beetje minder bescheiden loop ik verder. Op mijn roep: “Hallo,” wordt niet gereageerd.

Ellie is achter mij aangelopen, ze maakt mij attent op een vervallen velletje papier op een vervallen deur met de tekst: “Espace culturel”.
Als groot liefhebber van het culturele open ik de deur. We komen in een grote lege ruimte.
Het dorp begint, door de stilte, op een scene uit een SF film te lijken waarin Aliens alle mensen hebben meegenomen. Door een volgende deur komen we in een nog grotere ruimte. Hier staan oude landbouwwerktuigen in. In een hoek is een stenen trap zoals bij een echt kasteel, breed aan de onderkant smal aan de bovenkant.

“Daar begint het kasteel,” fluister ik, uit eerbied voor de stilte in het gebouw.
“Wat?” roept Ellie, zij is de nuchtere van ons.   Hierdoor word ik wreed uit mijn droom, om een geheimzinnige kasteelvrouwe te ontmoeten, gerukt.
“Bij die trap begint het kasteel.”
“Ga jij maar kijken Jan, ik ga naar buiten.”

Ik begin de trap te bestijgen. Alles ziet er stoffig, verlaten en verwaarloosd uit, behalve de deurklink van de deur bovenaan de trap. Hier komt dus weleens iemand, denk ik. Na het geluid van mijn klop op de deur is er alleen de volkomen stilte. Langzaam open ik de deur die toegang geeft tot een gang. Omdat ik, vanwege mogelijke beschadiging door zweet, mijn hoorapparaten niet in heb, blijf ik in de gang staan om tot het uiterste geconcentreerd te luisteren; doodse stilte. Aan de rechterkant is een deur; ook met een schone klink. Ik loop door, de gang in. Op de deuren die verderop zitten zijn briefjes met de tekst:”Danger,” geplakt. De wil om hierbinnen te kijken is uiteraard sterker geworden door de waarschuwing. De klinken zijn zeer stoffig en de deuren op slot.
“Jammer,” mompel ik.
Nu blijft alleen de eerste deur over, die ik voorzichtig open. Daarachter is een houten galerij.

Ik stap naar buiten, beneden mij zie ik een keurig onderhouden tuin tussen de gebouwen.

Zo dwaal ik van kamer naar kamer. In twee kamers liggen matrassen en een vloerkleed.

Het hoogtepunt van mijn trip in het kasteel is een kamer waar een bureau, meubelen en een kast vol boeken staat. Alles is bedekt met een laagje stof. Op het bureau liggen onder andere kartonnen mappen met papieren erin en een oorkonde van een prijswinnende wijn uit 1988. In de laden van het bureau liggen stapels papieren en bankafschriften. Na het nemen van een aantal foto’s ben ik weer dezelfde weg teruggegaan.

Buiten is er van Ellie geen spoor te vinden. Ook meegenomen door de aliens, denk ik, tot ik hoor: ”Moet je hier kijken.”
Ellie neemt mij mee naar de andere kant van het binnenplein. Daar is een uitkijktoren waarin zich een oud toilet bevindt.

In de wanden zijn poppetjes en tekens gegraveerd, waar we niets van begrijpen.

Ze heeft nog iets ontdekt. Het is de tuin die ik vanaf de galerij heb gezien.
Door een deur komen we in een kapel terecht.
Alles is uit het kerkje gehaald behalve een paar houten hekjes.

Vanuit de kapel komen we in de schuur waar onze ontdekkingsreis begonnen is. Nu is er nog één ruimte die ik niet gezien heb, Ellie wel. In deze ruimte staan een grote tafel en een aantal plastic stoelen. In de wanden zijn nissen met planken waarop dozen met flessen wijn staan. We komen tot de conclusie dat dit een soort kantoor, annex wijnproeverij is. Hier is alles schoon en in bedrijf, maar wel verlaten.

We nemen afscheid van het verlaten dorp om naar het volgende kasteel te gaan.

Nog onder de indruk van ons bezoek aan Chateau Berrie rijden we naar ons volgende doel, Chateau Ternay. Dit is veel meer een kasteel zoals het in de sprookjesboeken staat, met een bos en weilanden eromheen. De gracht en de grotten zijn de enige overeenkomsten. We parkeren de auto op een enorm gazon, een veredeld weiland eigenlijk. We kunnen een deel van het kasteel zien.

Na een korte wandeling zien we de eigenaar met een aantal mensen voor het kasteel staan.

In de dépliant hebben we gelezen dat hij een grapjas is. Dit klopt want hij staat op dat moment mister Bean na te doen wat een beetje mislukt, want hij is twee keer zo lang. Hij had beter John Cleese na kunnen doen, maar dat terzijde. Hij verwelkom ons hartelijk en vraagt waar we vandaan komen. Nederland, antwoorden we. Hij begint direct in het Engels te praten. Dit lijkt erg veel op een mengeling van dialecten, zoals de politieagent uit de serie Allo, Allo en inspecteur Clouseau uit de Pink Panther reeks; vrijwel onverstaanbaar dus. Wij praten terug in ons beste Frans.

In het kasteel kunnen we een kaartje kopen voor de rondleiding. Daar zitten zijn tienerkinderen achter een kleine balie de kaartjes en de snuisterijen uit een miniwinkeltje te verkopen. We kunnen kiezen uit een rondleiding in het Engels of in het Frans. Wij kiezen voor Frans omdat die niet beter verstaanbaar zal zijn als de Engelse en ook een uur eerder start.

Na een leuk gesprek met de kinderen over het kasteel en zijn bewoners, lopen we naar buiten om ons bij de overige deelnemers te voegen. Mister Bean neemt ons mee de gracht in, waar hij vertelt dat deze twee doelen dient. Het eerste is om blokken steen te verkrijgen om het kasteel te bouwen. Het tweede is ter verdediging tegen medechristenen die een iets andere wijze van geloven aanhangen. Dit is een excuus om elkaar met veel genoegen de koppen van het lijf te slaan. Hoe weinig is er veranderd sinds die tijd. God zal wel denken: kunnen die lui niet lezen, op twee stenen plaatjes heb ik ooit een aantal dingen gezet die niet mogen of juist wel moeten. Een daarvan is: gij zult niet doden. Enfin, we lopen door de gracht naar de eerste grot.

We komen in de grot waar de was werd gedaan. Wij nemen aan dat daar vroeger de kasteeleigenaren alleen kwamen om het personeel uit te kafferen. Een groot bassin wordt met water gevuld. Daarnaast staat een enorme ijzeren ketel op een steun waaronder een vuur gestookt kan worden. Daar weer naast is een bak waar de was uitgespoeld wordt. Alles is in prima conditie en zeer interessant.

We krijgen grotten te zien waar brood werd gebakken, vee werd gehouden, ditzelfde vee werd geslacht, gewoond, kruiden en groenten opgeslagen en nog een paar waar ik het doel niet meer van weet. De eigenaar laat allerlei details zien, zoals in de rotswant uitgehakte openingen waar het vee met de poten in werd vastgezet om te worden geslacht. In het woongedeelte zijn uitsparingen uitgehakt waar de kinderen in sliepen. Hij vertelt met veel humor over wat er vroeger allemaal gebeurd is. Dit ontdekken we hoofdzakelijk doordat de Franse deelnemers aan de excursie lachen. Af en toe vraagt hij of we alles snappen. Wij beamen dit.

Het hoogtepunt van de excursie is de wijnafdeling. Hier komen we achter het nut van de gaten in het dak, die in veel grotten aanwezig zijn. Ze dienen om licht door te laten en om landbouwproducten, zoals druiven, van bovenaf in de grotten te laten zakken. We lopen een donkere gang in waar, oude, wijnvaten naast elkaar liggen. De kasteelheer haalt een schakelaar over waardoor een lamp aan het einde van de gang gaat branden. De lengte schat ik op meer dan 100 meter. We lopen door en komen bij een grot waar twee grote wijnpersen staan, met in midden een vak waar de druiven eerst met de voeten getreden worden. Hij laat ons het gat in het plafond zien waar de druiven naar beneden worden gegooid. We wandelen verder om aan het einde van de gang te zien dat hier nog een serie grotten is uitgehakt. Hier kunnen honderden vaten wijn opgeslagen worden. Verbaasd over de omvang kijken we om ons heen. De excursie is hiermee helaas afgelopen.

We hebben hoop om het kasteel vanbinnen te kunnen zien, dat was niet het geval. Wel koopt Ellie een potje, door de kasteelvrouw gemaakte, chocopasta in het winkeltje. Onder de indruk van wat we gezien hebben lopen we naar de auto. Aan het einde van de oprijlaan zien we een dode Das langs de kruisende weg liggen. Hoe mooi en sereen de omgeving ook is, de mens drukt er toch altijd zijn stempel op.
Het kasteel heeft ook een gebouw waar een chambre d’hote in is gevestigd, zeker een aanrader, maar pas op voor de woeste waakhond.